el arte de la fuga

Βραζιλία…

Λοιπόν θα ήθελα να έχω πάει στη Βραζιλία πριν από καμιά δεκαπενταριά χρόνια περίπου, να είμαι δηλαδή γύρω στα 25, και βέβαια να μην έχω πάει στο Σάο Πάολο, αλλά στο Ρίο ή στην Μπαΐα, να μην είμαι μόνη μου αλλά με κανένα φίλο ή φίλη, και να γυρίζω στις παραλίες, να πίνω χυμούς και καϊπιρίνιες, να φτιάχνομαι αλλά με μέτρο (τι λέω, με διαβάζει κι η μαμά μου!) και να ακούω σάμπα και διάφορα άλλα τέτοια χορευτικά, και πού και πού να ξεπερνάω τις αναστολές μου, να ξεχνάω τη γνωστή μου αδεξιότητα στο χορό και να ρίχνω και καμιά στροφή. Να γνωρίζω ωραίους μιγάδες και να χαζολογάω γενικώς μες στην κραιπάλη και την ευδαιμονία…

Πλην όμως, φευ… Στη Βραζιλία βρέθηκα σε απόσταση αναπνοής από τα σαράντα, προσκεκλημένη από μια φίλη που γνώρισα στο Μπουένος Άιρες, η οποία έχει την ηλικία της μαμάς μου περίπου, λίγο αίμα από indios στις φλέβες της, είναι μεταφράστρια και δουλεύει σε μεγάλο εκδοτικό οίκο, και μένει δυστυχώς στο Σάο Πάολο… Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, έπεσα και στο χειρότερο καιρό που μπορεί να συναντήσει κανείς στο Σάο Πάολο… Με δυο λόγια, κάθε βραζιλιάνικη φαντασίωση βυθίστηκε αύτανδρος (ναι, ακριβώς αυτό θέλω να πω, αύτανδρος) σε κλάσματα δευτερολέπτου…
Τι συμβατικό και αντισυμβατικό ταξίδι λοιπόν, βρέθηκα να περιφέρομαι κάτω από τη βροχή ή την ακόμα εκνευριστικότερη garrúa, ένα γαμημένο ψιλόβροχο, που είναι λες και σε φτύνει ο Θεός, διακριτικά όμως, πολύ διακριτικά…

Βέβαια, προηγήθηκε το ηρωικό μου ταξίδι, διότι αποφάσισα να πάω μέχρι το Σάο Πάολο με το λεωφορείο, τουτέστιν 32 ώρες ταξίδι, και να γυρίσω ομοίως, άλλες 32. Αυτό όμως δεν το μετάνιωσα, κατ’ αρχάς είχα την ευκαιρία να διασχίσω ένα μεγάλο μέρος της Αργεντινής κι άλλο τόσο περίπου της Βραζιλίας, μισοξαπλωμένη στο κάθισμα του λεωφορείου, τυλιγμένη σε καρό κουβερτάκι, και να χαζεύω από το παράθυρο ενώ ταυτοχρόνως διάβαζα… Μεγάλη απόλαυση το διάβασμα στο ταξίδι, εγώ τελείωσα τρία βιβλία κι έχω αφήσει άλλο ένα μισό… το δε πρώτο που διάβασα είναι και 550 σελίδες και πολύ το ευχαριστήθηκα. Το ταξίδι λοιπόν ήταν σαν να βρίσκεσαι σε κινούμενο σανατόριο, πράγμα που εμένα ανέκαθεν αποτελούσε μία από τις φαντασιώσεις μου, το σανατόριο εννοώ, διότι είμαι ρομαντική ψυχή και επίσης θεωρώ ότι γενικώς τα νοσοκομεία προσφέρονται για διάβασμα, όπως και οι τουαλέτες, αλλά αυτό δεν χρειάζεται να το φαντασιώνει κανείς, είναι εύκολο. Επίσης στο ταξίδι μάς ταΐζανε, φαγητό που ήταν μόνο λίγο χειρότερο από αυτό που προσφέρει η Αλιτάλια, αν και δεν είμαι τόσο σίγουρη, μας προσφέρανε ουίσκυ και σαμπάνια (!), και τις δύο φορές που φάγαμε στο εστιατόριο της εταιρείας, κάπου στη μέση του ταξιδιού, ήταν μια χαρά το φαγητό, καλύτερο από της Ιμπέρια…
Έτσι λοιπόν, αν δεν αλλάξει τίποτα στο μέλλον, θα έχω να λέω ότι έχω πάει στη Βραζιλία, πράγμα που όπως και να το κάνουμε κάνει μια άλφα εντύπωση, και θα μου μείνουν οι καλές αναμνήσεις από τη φίλη μου την Ελοΐζα και τα παιδιά της και κάποιους φίλους της που γνώρισα, μερικά σιντί βραζιλιάνικης μουσικής και κάτι επισκέψεις σε πινακοθήκες και μουσεία. Α, και η γεύση της βραζιλιάνικης μπανάνας, που με το πού την έβαλα στο στόμα μου, ξέχασα ό,τι ήξερα από μπανάνες, και ακόμη μπορώ να επαναφέρω τη γεύση με απόλυτη ακρίβεια, και φυσικά οι ωραίες καϊπιρίνιες, που τις ψιλοτσάκισα, έτρωγα με καϊπιρίνιες, πήγαμε μάλιστα σε ένα καταπληκτικό μαγαζί, πολύ παλιό, με φωτογραφίες ποδοσφαιριστών στους τοίχους, που είχε 120 διαφορετικά είδη κασάσα, απ’ όλα τα μέρη της Βραζιλίας, με αρωματικά βότανα, αφροδισιακό, πιο γλυκό, πιο πικρό, ό,τι βάλει ο νους σου…

Το Σάο Πάολο ως γενική εικόνα είναι άσχημο, χαοτικό, τεράστιο βέβαια, αν σκεφτεί κανείς ότι η ευρύτερη περιοχή του έχει πληθυσμό όσο δύο Ελλάδες και κάτι παραπάνω, έχει βέβαια κάποια πανέμορφα κτίρια, οι βραζιλιάνοι αρχιτέκτονες είναι διάσημοι, και ο μοντερνισμός εδώ έχει δώσει αριστουργήματα. Αλλά η γενική εικόνα είναι ψιλοχάλια, παρ’ όλο που το σπίτι της φίλης μου είχε μια υπέροχη θέα, ήταν στον 19ο όροφο, και από το μπαλκόνι της τραπεζαρίας της έβλεπες την πόλη να απλώνεται μπροστά σου και το μάτι έφτανε μέχρι τα βουνά. Όλα τα λεφτά…
Και οι Βραζιλιάνοι ως γενική εικόνα άσχημοι μου φάνηκαν, το είδος απαντάται σε όλα τα χρώματα και τα μεγέθη, από ξανθούς ψηλούς γαλανομάτηδες μέχρι κατάμαυρους και με όλα τα ενδιάμεσα στάδια. Είναι λοιπόν σε γενικές γραμμές άσχημοι, αλλά εκεί που πήζει το μάτι στην ασχήμια, συναντάς διάφορες ενδιαφέρουσες φάτσες και ενίοτε κάτι θαύματα της φύσεως, ικανά να καταρρίψουν σε δευτερόλεπτα κάθε θεωρία περί καθαρότητας των φυλών και άλλες τέτοιες κουταμάρες…
Επίσης σε αντίθεση με το Μπουένος Άιρες, που είναι μια πόλη ευρωπαϊκού στυλ, με καταπληκτική πολεοδομία και πολύ εύκολη να τη γνωρίσεις, το Σάο Πάολο είναι το απόλυτο χάος, βλέπεις το χάρτη, λες «α, τι ωραία, θα πάω πρώτα εκεί και μετά θα περπατήσω ως εκεί» και οι φίλοι σε κοιτάνε με οίκτο και σου επισημάνουν ότι η απόσταση είναι περίπου δέκα χιλιόμετρα. Επίσης δεν έχει σχεδόν πουθενά μπαρ και καφενεία και τέτοια πράγματα, πράγμα που με οδήγησε πολλές φορές στην απόλυτη απελπισία εκεί που περπατούσα μέσα στη βροχή και ονειρευόμουν ένα όμορφο καφενείο να αράξω λιγάκι, τίποτα, κάτι αηδίες που παίρνεις έναν καφέ στο χέρι και στα όρθια, και μη φανταστείτε τίποτα κυριλέ ιταλικού τύπου, κάτι απαράδεκτα της συμφοράς ήταν.
Οπότε κι εγώ το έριξα στις εκθέσεις και στα μουσεία, είδα ό,τι πρόλαβα, την Πινακοθήκη, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, μια έκθεση βραζιλιάνικου design στο κτήριο Oca, που το έχει φτιάξει ο περίφημος Oscar Niemeyer, που πολύ θα ήθελα να αγοράσω ένα καταπληκτικό βιβλίο γι’ αυτόν και να το χαρίσω στη φίλη μου την Τόνια, αλλά ήταν ασήκωτο… Είδα μια πολύ γλυκιά έκθεση για τον Santos Dumont, που για τους Βραζιλιάνους τουλάχιστον είναι ο πρόδρομος της αεροπλοΐας, ήταν ένας κοντούλης, τρομερός δανδής, πάντα ντυμένος σούπερ σικ και ποτέ ασκεπής, έφτιαχνε κάτι απίθανες πτητικές μηχανές τρομερού γούστου και αυτοκτόνησε το 1932, ταλαιπωρημένος από ολική σκλήρυνση και πληγωμένος από την πολεμική χρήση των αεροπλάνων. Το τελευταίο και αγαπημένο του μοντέλο το έλεγε Demoiselle, και είχε δημοσιεύσει τα σχέδια σε κάποιο περιοδικό, υποθέτω, και έτσι όποιος ήθελε μπορούσε να τα ακολουθήσει και να φτιάξει τη δική του Demoiselle. Και η έκθεση ήταν τέλεια στημένη, και μαζί με αυτήν στον ίδιο χώρο είδα και μια έκθεση του Eolo Maia… Στη Βραζιλία κυκλοφορούν πολύ διάφορα τέτοια ονόματα όπως Ήλιος και Αίολος…
Όχι, μωρέ, δεν θέλω να γκρινιάξω, η Βραζιλία έχει πολύ ενδιαφέρουσα τέχνη και αρχιτεκτονική. Έμαθα διάφορα καινούργια πράγματα, όπως ότι το Σάο Πάολο έχει μια ισχυρή συριολιβανέζικη κοινότητα με εμφανείς επιρροές στην κουζίνα του (παρεμπιπτόντως, και στην Αργεντινή και στη Βραζιλία, εβραίοι και συριολιβανέζοι έχουν τις καλύτερες σχέσεις), καθώς και μεγάλη γιαπωνέζικη κοινότητα. Γενικώς τα περισσότερα εστιατόρια του Σάο Πάολο είναι ή γιαπωνέζικα ή συριολιβανέζικα-αιγυπτιακά κτλ. ή ιταλικά. Παρεμπιπτόντως και πάλι, τόσο η Αργεντινή όσο και η Βραζιλία έχουν τη δική τους εκδοχή πίτσας για την οποία περηφανεύονται ιδιαιτέρως. Επίσης έμαθα ότι στα πορτογαλικά Pessoa σημαίνει πρόσωπο, κάτι που δεν είχα σκεφτεί ποτέ αλλά μου φάνηκε τέλειο, για τον συγκεκριμένο άνθρωπο, τον Φερνάρντο Πεσσόα δηλαδή.
Τι άλλο; Έκανα μια μικρή συλλογή από πακέτα τσιγάρων, διότι στη Βραζιλία η αντικαπνιστική εκστρατεία είναι πιο προχωρημένη και βάζει και φωτογραφία κάτω από τις γνωστές απειλές (υποθέτω και επειδή πολλοί είναι αναλφάβητοι), οπότε έχω ένα πακέτο με ένα έμβρυο σε γυάλα (το κάπνισμα προκαλεί διακοπή κύησης), έναν τύπο στο νοσοκομείο με σωληνάκια (καρκίνο του λάρυγγα) κι ένα για τη σεξουαλική ανικανότητα (δεν σας λέω τι έχει, περιμένω ιδέες, πώς το φαντάζεστε;).
Τελικά, δεν πέρασα και άσχημα, αλλά όπως και να ’χει μακριά από κάθε βραζιλιάνικη φαντασίωση… Τώρα τα γράφω αυτά και ακούω τα δισκάκια μου, αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή Joao Donato και Lugar Comum...
Και προσπαθώ να μικρύνω λίγο τις φωτογραφίες που τράβηξα εκεί, κάποια στιγμή το είχα κάνει, αλλά τώρα πάλι δεν το βρίσκω, οπότε, φωτό μόνο δύο και από το ίντερνετ.