el arte de la fuga

Ημερολόγιο – Μέρος 2ο (ο χρόνος πάει προς τα πίσω)

30 Αυγούστου

Εδώ σιγά σιγά μυρίζει άνοιξη, όσο μπορεί σε μία πόλη να μυρίσει άνοιξη. Οι μέρες είναι ηλιόλουστες, το κρύο είναι πια απλώς ευχάριστο, οι άνθρωποι ντύνονται όλο και πιο ελαφριά. Στο θέατρο Σαν Μαρτίν γίνεται η 2η Διεθνής Συνάντηση Σκέψης για την Πόλη ή Αστικού Στοχασμού (ξέρω κι εγώ πώς θα μετέφραζα το pensamiento urbano, απλώς φαντάζομαι ότι στην Ελλάδα θα το ονόμαζαν λίγο διαφορετικά το συνέδριο). Συμμετέχουν συγγραφείς, εικαστικοί, αρχιτέκτονες, θεωρητικοί της τέχνης, κοινωνιολόγοι, ανθρωπολόγοι. Παράλληλα προβάλλονται ταινίες για την πόλη, μέχρι τις επτά Σεπτεμβρίου. Σήμερα είναι η μόνη μέρα που κατάφερα να πάω, η τελευταία του συνεδρίου. Το μεσημέρι μιλάει μέσω βίντεο ο Τζον Μπέργκερ, πριν από χρόνια διάβασα ένα καταπληκτικό βιβλίο του, λέγεται G, το ταξίδι (εκδόσεις Κανάκη, μετάφραση Λ. Εξαρχοπούλου). Το θυμάμαι ακόμη, τότε με είχε γοητεύσει. Πριν από λίγες μέρες, ο Πίλια μού έλεγε σε μια συνέντευξη που του πήρα, ότι αυτό που προσπαθεί, μαζί με κάποιους άλλους συγγραφείς «όπως ο Κλαούντιο Μάγκρις, ο Τζον Μπέργκερ, ο Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ, ο Χάνς Σέμπαλντ, είναι η δημιουργία ενός νέου τύπου μυθιστορήματος που θα συνδυάζει στοχασμό και δοκιμιακή γραφή. Μέσω αυτού του εγχειρήματος ορίζεται μια μορφή αφηγητή που δεν ταυτίζεται με την κλασική μορφή του μυθιστοριογράφου και στην οποία συνδυάζονται η αυτοβιογραφία, η αφήγηση, η έρευνα, δοκίμιο και ντοκουμενταρίστικη καταγραφή». Η διάλεξη του Μπέργκερ έχει τίτλο «Ιστορίες του δρόμου». Τον ακούω και η σκέψη μου παίρνει αφορμές για να φύγει προς διάφορες κατευθύνσεις. Τη μαζεύω με δυσκολία, γιατί αν ξεφύγω, αν αποσπαστεί η προσοχή, θα χάσω αυτά που λέει. Με γοητεύει η σωματικότητα της ομιλίας του, αναζητά τις λέξεις, τη σωστή λέξη, ακούς και βλέπεις την προσπάθεια του σώματος να δημιουργήσει το λόγο.
Στην πρώτη σειρά του αμφιθεάτρου κάθεται η ζητιάνα της Σίτιμπανκ. Το είπα πριν, δεν κάνει κρύο, εδώ μυρίζει άνοιξη, και στο συνέδριο δεν υπάρχει καν καφές, ούτε καναπεδάκια. Όλη την ώρα βάζει και βγάζει κάτι σε μικρά πλαστικά σακουλάκια, από τη θέση μου δεν μπορώ να δω τι. Μου φαίνεται ο πιο ταιριαστός ακροατής αυτού του συνεδρίου. Δίπλα της η πιο οξφορδιανή εκδοχή αργεντίνου διανοούμενου, κουστουμαρισμένος αλά μπριτανίκ, κρατάει σημειώσεις σε ένα μεγάλο μπλοκ. Εδώ γενικά οι άνθρωποι κρατούν σημειώσεις στις διαλέξεις.
Ακολουθούν οι ομιλίες του Νέστορ Γκαρσία Κανκλίνι, θεωρητικού της τέχνης, αργεντίνου, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Πόλης του Μεξικού. Μιλά για το μουσείο και το πρόγραμμα ανακήρυξης τόπων πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO. Δείχνει εικόνες από έργα καλλιτεχνών, του Μουντάδας, του Σιέρρα. Τον Σιέρρα τον θυμάμαι γιατί επρόκειτο να συμμετέχει στην έκθεση Outlook, που έγινε προ τριών ετών στην Αθήνα (περνούν τα χρόνια). Τελικά δεν ήρθε. Ακούγοντας το όνομά του και τις φωτογραφίες είναι σαν να ανακαλύπτω ξαφνικά ένα σελιδοδείκτη ξεχασμένο σε κάποιο παλιό αγαπημένο βιβλίο. Μετά μιλάει ένας καλλιτέχνης, ονόματι Φαμπιάν Μαρκάτσιο, αργεντίνος που ζει στη Νέα Υόρκη εδώ και χρόνια. Ένα έργο του είδα προ μηνός στο MALBA. Μου αρέσει. Η ομιλία του είναι περίεργη, πάσχει από τη γνωστή καλλιτεχνική δυσλεξία, μοιάζει λίγο με κακιασμένη αδερφή, αλλά μπορεί και να μην είναι, ίσως απλώς το στυλ να είναι το νεοϋορκέζικο σικ, μας λέει κάποια στιγμή με κάποια αφορμή πως έχει ένα παιδί οκτώ μηνών. Τις δύο ομιλίες συνδέει ο Ρεϊνάλντο Λαντάγκα, θεωρητικός της λογοτεχνίας, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια.
Ακολουθεί ο Ντέιβιντ Χάρβεϊ, αλλά εγώ φεύγω, πρέπει να ψάξω ένα βιβλίο και να γυρίσω σπίτι να δουλέψω.
Το μόνο που δεν θα βαρεθώ να ανακαλύπτω στο Μπουένος Άιρες είναι τα βιβλιοπωλεία. Ψάχνω ένα βιβλίο που δεν καταφέρνω να βρω σε όλη την Κορριέντες και στους γύρω δρόμους. Αγοράζω άλλα βιβλία, επιστρέφω στο σπίτι.
Το βράδυ τρώω μόνη, απέναντι απ’ το σπίτι, μια ομελέτα με σπαράγγια.
Σήμερα έφυγε ο αδελφός.

29 Αυγούστου

Στο βιβλιοπωλείο La Boutique del Libro συναντώ τον Μαρτίν Κόαν. Είναι ένας συγγραφέας συνομήλικός μου, διάβασα πρόσφατα ένα βιβλίο του, πριν από 3 μήνες σχεδόν, στην Εβδομάδα των εκδοτών, μας είχε κάνει μια ευφυέστατη παρουσίαση της σύγχρονης αργεντίνικης λογοτεχνίας, βασισμένη στους άξονες της γραφής του Μπόρχες. Είναι από τις πιο ευχάριστες συναντήσεις μου εδώ. Είναι πολύ έξυπνος, ταλαντούχος, το προτελευταίο του μυθιστόρημα πρόκειται να εκδοθεί στην Ιταλία, στην Αγγλία και αλλού. Γράφει με το χέρι, πράγμα που μου φαίνεται παράξενο, σχεδόν απίστευτο, για έναν άνθρωπο που έχει ακριβώς την ηλικία μου. Λέει πως προτιμά το ρυθμό της γραφής με το χέρι. Του λέω πως εγώ, λόγω και της συνήθειας της μετάφρασης, όταν θέλω να μεταφράσω ή να γράψω κάτι, οτιδήποτε, νιώθω πως ο υπολογιστής δεν υπάρχει, πως οι λέξεις περνάνε σχεδόν αυτόματα απ’ το μυαλό μου στην οθόνη. Και ο ρυθμός του χτυπήματος των πλήκτρων συχνά ακολουθεί το ρυθμό της μουσικής που ακούω.Σκέφτομαι πως θέλω να γράψω μια εντράδα σύντομα για τα βιβλία και τους συγγραφείς που ανακάλυψα εδώ.
Στην Página/12 διαβάζω το άρθρο του Ντόρφμαν για τον Γκύντερ Γκρας, από το μπλογκ του Ντανιέλ Λινκ διαβάζω το άρθρο του Κλαούντιο Μάγκρις, στην Clarín διαβάζω το άρθρο του Τζον Μπέργκερ. Στα Νέα του προηγούμενου Σαββάτου, το πολύ ενδιαφέρον άρθρο του Θεοδωρόπουλου. Στην ιστοσελίδα του Φάις, τη δική του άποψη. Κανένας τους δεν βιάζεται να ρίξει τον Γκρας και τα βιβλία του στην πυρά, ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθο βαλέτω, θα σχολιάσει ο Μιχάλης Μητσός, που αναφέρεται στο άρθρο του Ντόρφμαν (λίγες μέρες μετά). Μόνο οι ανόητοι μου φαίνεται πως πλειοδοτούν σε ηθικολογικές κορώνες, ο Μπέργκερ λέει πως οι ηθικολόγοι αρνούνται την εμπειρία. Σκέφτομαι πως αν το έργο δεν διαχωρίζεται από το πρόσωπο και την προσωπικότητα του συγγραφέα, τότε έχει νόημα να δούμε το έργο του Γκρας υπό αυτό το πρίσμα, για να το κατανοήσουμε καλύτερα, όχι για να αγανακτήσουμε σαν προσβεβλημένες γεροντοκόρες που ανακάλυψαν αίφνης πορνό κανάλι στην τηλεόραση. Α, και να διατυπώσουμε γνώμη για τον κόσμο και τη Γερμανία, μέσα από αυτό το περιστατικό. Πράγματα πολύ πιο ενδιαφέροντα από τις κραυγές της γεροντοκόρης.

28 Αυγούστου

Στο ΜΣΝ συναντιέμαι μετά από πολύ καιρό με το φίλο μου τον Χουάν Μανουέλ. Τον γνώρισα πέρυσι στην Ισπανία στην Casa del Traductor. Τώρα μου έχει ζητήσει να μεταφράσω κάποια ποιήματα του Claudio Rodríguez, ενός ισπανού ποιητή από τη Θαμόρα, την πόλη του. Προσπαθώ να μεταφράσω τα ποιήματα ακούγοντας ένα ωραίο σιντί που έχει φέρει ο αδελφός. Ταιριάζει με το ρυθμό των ποιημάτων. Με δυσκολεύει πάντα να μεταφράζω ποίηση, συνήθως τυχαίνει μόνο να μου αρέσει κάποιο ποίημα και να το μεταφράσω έτσι, για το κέφι μου. Τώρα πρέπει να στρωθώ και να το κάνω πιο σοβαρά. Με τον Χουάν Μανουέλ λέμε μήπως και καταφέρουμε να συναντηθούμε όταν θα επιστρέφω, στο αεροδρόμιο της Μαδρίτης. Αλλιώς σκέφτομαι μήπως πάω το Δεκέμβριο, όταν θα γίνει ένα συνέδριο αφιερωμένο στον Κλαούντιο Ροδρίγκες.

27 Αυγούστου

Σήμερα πήγαμε στον Τίγρη, στο δέλτα των ποταμών που καταλήγουν στο σημείο αυτό στη θάλασσα. Είναι Κυριακή και έχει πολύ κόσμο. Η αγορά των λουλουδιών έχει λίγα λουλούδια και πολλά παραδοσιακά είδη, δερμάτινα, καλάθια, πήλινα. Κάνουμε βόλτες και παίρνουμε ένα καραβάκι για βόλτα στο Δέλτα. Δεν θα μου άρεσε ποτέ να μένω σε προάστιο, αλλά ίσως και να μου έκανε κέφι να είχα ένα σπιτάκι στις όχθες κάποιου από αυτά τα ποτάμια που συναντιούνται εδώ. Τα σπίτια είναι εντελώς περίεργα, από βίλες μέχρι τις πιο πρόσκαιρες και αυτοσχέδιες κατασκευές.
Κατεβάζω μουσική από διάφορα μπλογκ. Πρώτα από τη Μαρκησία, που τη γνώρισα ως συγκάτοικο στο γνωστό Ξενοδοχείο. Μετά από διάφορα σκόρπια που δεν τα θυμάμαι κιόλας. Γενικά, πολλά πράγματα συναντώ σε μπλογκ που δεν τα τσεκάρω και μετά δεν ξέρω πώς να τα ξαναβρώ. Πρόσφατα ανακάλυψα τον κύριο Υλό (θα τους βρείτε και τους δύο στα λινκ μου). Σήμερα κατέβασα ένα καταπληκτικό ρεμίξ, που το ακούω συνέχεια και νομίζω πως προσπαθεί να μου πει μια ιστορία, ή μάλλον να με βάλει να του πω εγώ μια ιστορία.

26 Αυγούστου

Όλες αυτές τις μέρες που είναι εδώ ο αδελφός τρώμε σε καταπληκτικά συνήθως εστιατόρια, ξεχωρίζω την Brasserie Petanque, όπου έφαγα μετά από χρόνια ένα συγκλονιστικό στεκ ταρτάρ, το Όλσεν, το La Caballeriza στο Πουέρτο Μαδέρο, με απίστευτα νόστιμο κρέας, ένα βασκικό στο Παλέρμο όπου φάγαμε arroz negro, τις τρομερές πίτσες της Grappa. Τα βράδια τα πίνουμε σε μπαρ, πήγαμε και σε ένα κλαμπ, το Νισέτο, όπου είχε κάτι σαν πάρτυ, με drag queen show, πολύ κόσμο, στριμωξίδι και πολλά ναρκωτικά. Δεν κάτσαμε πολύ, χωρίς ναρκωτικά αυτά τα μέρη δεν πολυαντέχονται. Το Carnal απέναντι είναι επίσης γεμάτο, λειτουργεί σχεδόν ως προθάλαμος του Νισέτο, και στην ταράτσα του έχεις την αίσθηση ότι είσαι διακοπές σε νησί, αν δεν έκανε τόσο κρύο δηλαδή. Στο La Cigale ακούσαμε δυο φορές ζωντανή μουσική, τη μία φορά χάλια, τη δεύτερη καλύτερο. Κάποιο βράδυ πήγαμε σε ένα μπαρ όπου έπαιζε μια ορχήστρα τάνγκο.
Καμιά φορά, η κρίση ανεβαίνει στην επιφάνεια, σχεδόν μου έρχεται να βάλω τα κλάματα, έτσι χωρίς αφορμή. Καμιά φορά από νοσταλγία, άλλοτε από πικρία για πράγματα που έχουν χαθεί. Δεν βάζω τα κλάματα, εννοείται. Αναρωτιέμαι τι θα με περιμένει όταν γυρίσω πίσω.